Related Articles
Halk kavramı,
Marx’ın Kapital’inin sadece birinci cildinde tam 102 defa kullanılır. Halk ve Sınıf kavramları, 1789 Fransız Devrimi’nden 1914 Birinci Dünya (iç) savaşına kadar süren uzun 19. Yy ile, 1914’de başlayıp 1989’da sosyalist sistemin çöküşüne kadar süren kısa 20.yy’ı betimleyen kavramlardır.
Serbest kapitalizm dönemi olarak bilinen ve Fransız Burjuva Devriminde burjuvazi ile ezilen sınıflar arasında yüzyıl devam edecek olan sınıf mücadelesinin temel kavramı Sınıf olmuştur. Marx, doğal olarak bu dönemin sınıfsal analizi ile kapitalizmin ekonomi-politiğinin analizini birlikte yapan ve bu analizleri bize kazandıran insandır.
1871 Paris Komünü ile birlikte 19. Yy’ın sınıf mücadeleleri dönemi geri çekilmeye başlamış, burjuva-sermaye sınıfı da “kendi için sınıf” olma yolunda ilk büyük saldırısına başlamıştır. Bu dönem işçi sınıfının geri çekilişi, sermaye sınıfının her alanda saldırıya geçmesi, tekelleşen bir kapitalizm süreci, emperyalizm (sermayenin küreselleşmesi) döneminin yükselişi, Avrupa ulus-devletleri arasındaki güç bloklarının oluşması -ki bu süreç birinci dünya savaşına yol açacaktır-, ile öne çıkar. Bu sürecin düşünce tarihi içinde en önemli özelliği, Ulus’un ve bağlı olarak milliyetçiliğin ideolojik olarak öne çıkmasıdır.
Halk kavramının, Sosyalist teoriye bir açılım olarak girmesi özellikle 20.yy’da olmuştur. Avrupa’da gelişmiş ülkelerde beklenen devrim(ler)in gerçekleşmemesi, ideolojide bir kutup değişikliğini getirmiş ve imparatorluk döneminin bitişi ve emperyalist dönemin başlaması ile “Doğuda ulusal kurtuluş” dönemi başlamıştır. Sömürgeci yönetimlerden ve emperyalist hegemonyadan Kurtuluş’un teorik açılımı olarak getirilen bu yeni hat, Asya devrimlerinde karşılığını bulmuş, ulusal kurtuluş ile Marksizmin teorik-pratik birliğini getirmiş, yaşamda Çin, Vietnam, Kore, Laos gibi Asya ülkelerinde, giderek Afrika’da Angola, Mozambik gibi ülkelerde de somutlanmıştır. Bu ülkelerin ulusal kurtuluşlarında Sosyalizmin yön gösterici özelliği yadsınamaz.
Ulusal kurtuluş ile Marksizmine bu birlikteliğinden Üçüncü Dünya Teorisi, Bağımlılık Teorisi, Dünya sistemleri teorisi ve yakınlarda post-kolonyalizm gibi akımlar ortaya çıkmıştır. Bu teorilere kaynaklık eden kavram da (sınıf kavramını da içeren) Halk kavramıdır. Kavrama içeriğinin veren, ulusal kurtuluşçuluğun ve Anti-emperyalizmin özne kavramı halktır. Şöyle formüle edilmesi kanımca doğru olur; 19.yy’da özne olarak öne çıkan Anti-kapitalist sınıf kavramı, 20.yy’da sınıf kavramının merkezi önemi devam etmekle birlikte, üçüncü dünya ülkelerinde Anti-emperyalist Halk kavramı kurtuluşçu hareketlerin temel kavramı olmuştur. Çünkü artık kavram, emperyalist güçlere karşı mücadelenin en geniş muhalif toplumsal kesimlerine işaret etmektedir ve buradan Halk Demokrasisi, Halk Savaşı kavramları türemiştir.
Bu kavramda, diğer bir çok kavramda olduğu gibi, kavramın sınıfsal kullanımı özellikle önem taşır. Burjuvazi bilinçli olarak Halk kavramını, kavram sanki ülkede yaşayan tüm vatandaşları içerecek şekilde bozulmaya uğratır ve bunda ısrarlı davranarak, kavramı ulus kavramı ile birbirine eşitler. Bu kapitalist ideolojinin, kitle bilincini manipüle etmesinin bir örneğidir. İşçi sınıfı ise bu kavramın içeriğini sınıfsal olarak doldurur ve “Ezilen Halklar”dan bahseder.
Burada da şöyle bir formülasyon yapılabilir; Sınıf-Halk-Ulus, bu üç kavramın içindeki Halk kavramı, İşçi Sınıfı ve Sermaye sınıfının arasındaki bağlantılı sınıfsal katmanları gösterir. İşçi sınıfı ile kapitalist sermaye sınıfı arasındaki çelişkinin keskinliğine ve güçlerin kapasitesine göre halk kesimlerinin bir kesimi işçi sınıfının yanında yer alır ve egemen sınıflara tarihsel bir blok oluştururlar. Eğer çelişkiler emperyalizme karşı ise, Halk dediğimiz kesimlerin önemli bir çoğunluğu, işçi sınıfını da kapsayacak şekilde “Ezilen halk” kavramını oluşturur. İşçi sınıfının mı yoksa başka halk kesimlerinin mi bu mücadeleye öncülük edeceği, örgütlenme ve doğru mücadele kapasitesine bağlıdır. Ulusal kurtuluştan sonra, sınıfsal kurtuluş yolu ise kesintisiz devrim sürecine bağlıdır.
Ferruh Erkem