Related Articles
TKP’nin 100. Yılı Vesilesiyle:
Nâzım Hikmet ve Diğer Muhalefet Üyelerini Parti’den Kim Attı?
Nâzım Hikmet 1929 yılında parti merkezine karşı bir grup yoldaşıyla birlikte muhalefet etmeye başladı. TKP merkezi Nâzım’ın da içinde olduğu muhalefeti “polis-ajan” olarak suçlayarak partiden attı.
Peki, Nâzım Hikmet ve diğer muhalefet üyelerini Parti’den atanlar kimlerdi? Mehmet İnanç Turan’ın kitabından okuyalım:
“Mart 1934’te TKP yurtdışı Bürosu çok önemli bir toplantı yaptı. Toplantıya katılanlar arasında Şefik Hüsnü, İsmail Bilen, Reşat Fuat Baraner, Zeki Baştımar da vardı. Bu toplantıda “çok gizli” bir karar alındı. Kararı açıklamadan önce toplantıya katılanların kimliklerine bakalım.
“Çok Gizli
8-13/III/1934 tarihleri arasında yapılan Türkiye KP’si Yurt Dışı Bürosu Toplantı Protokolünden.
(…)
Katılanlar: Yoldaş Ferdi (Dr. Şefik Hüsnü), Fahri (Baytar Ali Cevdet), Kotalnikov, Miller, Marat (İsmail, Laz), Sıtkı (Reşat Fuat Baraner), Aliyev (Dede Ahmet Fırıncı), Anastas (Hüsamettin Özdoğu), Petrof (Zeki Baştımar).”[1]
Toplantının aldığı kararlardan biri 1932 Konferansı’nda Merkez Komitesi’ne seçilen 10 kişinin görevden alınmasıydı ve kararın Komintern’in onayına sunulmasıydı. Kararlardan bir diğeri, TKP üyeleri arasında provakatör-ajan-polislerin tespit edilmesi, bunlardan bir “kara liste” oluşturulması ve bu listenin parti basınında açıklanmasıydı. TKP kendi üyelerinden şüphelendiklerini kamuoyuna açıklayarak bir çeşit ihbarcılık yapacaktı. Toplantıda alınan karar şöyleydi:
“Provokatör, ajan ve benzerlerinin yer alacağı daimi bir ‘kara liste’ oluşturulması ve bu listenin parti basınında sürekli ilan edilmesi. Bu listenin devamı olduğunun her zaman belirtilmesi ve açığa çıkartılan yeni ajan ve provokatörlerin MK’nin kararına göre bu listeye düzenli olarak ilave edilmeleri.”[2]
Bu toplantıda 66 kişi “kara listeye” alındı. Bu kişilerin karşısına bilgi verici notlar düşüldü. Örneğin listenin dördüncü sırasında yer alan İbrahim (Altındiş Faik) İstanbul polisine çalışıyordu. Listenin beşinci sırasında yer alan Mussolini Ahmet, akrabalarıyla birlikte polisle bağlantılıydı. Ayrıca Troçkist-polis muhalefetiyle ilişkisi vardı. Listeye alınmış Alaeddin (Fahrof) polis ajanıydı. Karısı Neriman kadın ticareti yapıyordu. Yirmi sekizinci sıradaki Vâlâ Nurettin polise yardım ediyordu. Kırk birinci sıradaki Çakır Hasan polisti. Marangoz Hilmi, Selanikli Küçük Hilmi, Hüseyin Adil, Edirneli Rıza, Edirneli Kemal, Edirneli Hasan, Recep Cemal, Topal Ali, Todor, Telgrafçı Burhan, kabadayı Mustafa, Dimitri (Miço), Mesih, Yahudi Nesim, Tütüncü Talat, vb. hepsi polisle işbirliği yapan ajanlardı.
Üye sayısı çok az olan TKP’de bu kadar çok polis ajanı bulabilmek Stalinci TKP için bir başarıydı. Stalin de SBKP’de birçok ajan bulmamış mıydı?
TKP üye veya sempatizanları arasından bulunan bu 66 kişinin polis olduğunun bir kanıtı var mıydı? Hayır! Ne var ki, Muhalefet’ten olan herkesin “Troçkist- polis” olarak kanıtsız biçimde suçlandığını biliyoruz. Stalinci mantığın yarattığı paranoid-polis geleneğinin Komintern sayesinde TKP yönetimine bulaştığını biliyoruz. Polis olarak ilan edilmiş olan Nâzım Hikmet’in polis olmadığını, yıllarca hapis yattığını biliyoruz. Yine Nâzım Hikmet’in ileriki yıllarda toplanacak
Ayrıca Dış Büronun 1934’te yaptığı bu toplantıda Nâzım Hikmet’in de içinde olduğu 45 kişinin TKP’den ihraç edildiğini belirtelim. Bu kararı onaylayan iki kişi (Zeki Baştımar ve İsmail Bilen) 1962 Konferansı’nda bu kararı unutup, Nâzım ile yan yana oturacaklardır. Nâzım Hikmet’i TKP’den atmak, ikisi de TKP Genel Sekreteri olacak olan Zeki Baştımar ve İsmail Bilen’e nasip olmuştur.
Toplantı tutanağından anlıyoruz ki: Nâzım Hikmet’i polis ajanı olarak suçlayan ve partiden atan dört önemli kişi vardır:
- Şefik Hüsnü
- İsmail Bilen
- Reşat Fuat Baraner
- Zeki Baştımar
Şimdilik Nâzım Hikmet gibi birçok kişi Muhalefet’ten olduğu gerekçesiyle polis durumundadır. TKP bu insanları parti basınını kullanarak ihbar edecektir.”
(Mehmet İnanç Turan, Mustafa Suphi’nin Partisi’nde Sosyalizm ve Enternasyonalizm, Etki Yayınevi, 2018, s.124-136.)
[1] Aktaran Erden Akbulut, Nâzım Hikmet, TÜSTAV, 2002, s.206.
[2] Mart 1934 TKP Yurtdışı Büro Toplantısı, aktaran Erden Akbulut, Nâzım Hikmet, TÜSTAV, 2002, s.208.