Related Articles
II
Yeni bir demokratik kurumsallık arayışı: Batı Marksizmi ve 68 sonrası tartışmalar
Anti-emperyalist, anti-kapitalist ve anti-bürokratik mücadelelerin birleştiği küresel 1968’in etkisi altında, 1970’lerde uluslararası bağlamda, radikal demokratik bir sosyalist proje arayışında yeni bir aşama başladı. Bu alanda Batı Marksistlerden Nicos Poulantzas, Ralph Miliband ve Ernest Mandel’in önemli katkıları oldu. Onlarda açıkça farklı bir bağlamda olsa, Rosa Luxemburg bir yanda, diğer yanda Lenin ve Troçki arasında yukarıda bahsedilen bazı tartışmalı konuların yeniden ortaya çıktığını görüyoruz.
Pulantzas, yükselen kapitalist “otoriter devletçilik” eleştirisini takiben, 1978’de yayınlanan son eseri Devlet, İktidar ve Sosyalizm’in son bölümünde soruyu oldukça açık bir şekilde ortaya koydu:
“Temsili demokrasi ve özgürlüklerin (ki bunlar aynı zamanda halk sınıflarının kazanımıydı) var olduğu kurumlarının genişletilmeleri ve derinleştirilmeleri tabandan ve doğrudan demokrasi biçimlerinin konuşlandırılmasını eklemleyerek, devletin radikal bir dönüşümüne nasıl girişilir? kendi kendini yöneten odaklar: sosyalizme ve demokratik sosyalizme giden demokratik yolun temel sorunu buradadır” (Poulantzas, 1979: 313).
Daha önceki çalışmalarında ele aldığı (Poulantzas, 1977) ve bu bölümde çözmediği bir sorundur, çünkü bu sorun esas olarak Devlet aygıtının yeni bir devlet aygıtına geçiş çerçevesinde radikal bir dönüşüm stratejisi arayışına odaklanmıştır. Demokratik sosyalizm, tam olarak temsili demokrasi kurumlarının bölgesel ve fabrika düzeylerinde konsey türü doğrudan demokrasiye dayanan yeni iktidar organlarıyla birleşimine dayanır. Bu çalışmanın tamamlanmasından bir yıl sonra ölümü, bilindiği gibi, bu ve diğer ilgili konularda araştırmalarına devam etmesine izin vermedi.
Miliband bu sorunu çeşitli çalışmalarında, diğerlerinin yanı sıra Poulantzas ile diyalog içinde ele aldı, ancak belki de son aşamasında, “Komünist rejimlerin krizi üzerine düşünceler” makalesinde ve sosyalizmde bulabileceğimiz bir şüphecilik dönemi için eserinde önerilerini daha da sistemleştirdi.
İlkinde, soyu tükenmiş Doğu bloğunun “oligarşik kolektivist rejimleri” olarak tanımladığı şeyle ilgili kritik bir dengenin ardından hem devlet içinde hem de içeriden farklı “iktidar kontrolleri” kurmak için sosyalist bir projenin gerekliliğini vurguladı. Bu, onun, “devlet iktidarı ile halk iktidarının birbirini tamamladığı ama aynı zamanda birbirini kontrol ettiği bir ‘ikili iktidar’ sistemi” olduğunu varsayar. Buna, sosyalizmin “insan ilkesi” olarak tanımladığı şeyi “insancıl bir hükümeti temsil eder. İnsanların çoğunluğunu, onun yalnızca maddi bir çoğunluğu ve kapitalizmin yapabileceğinden daha rasyonel bir kaynak kullanımını değil, aynı zamanda kapitalizmin yapabileceğinden daha rasyonel bir kullanımı temsil ettiğini anlatmaya çalıştı.” (Miliband, 1993: 36-38).
Son çalışmasında, demokratik projenin merkeziliğinin sosyalizme geçiş sürecinin tasarımını belirleyen yeni bir Anayasada olması gerektiğini savunarak önceki tezlerini daha da geliştirir. “Anayasacılık çoğu zaman demokrasiye saldırıya karşı bir kale olmuştur. [Bu sadece] Bilinen sınıf çıkarları üzerinden değil, temel hakların korunması için de çok önemlidir” (Miliband, 1994: 100).
Miliband’a göre, kuvvetler ayrılığını içermesi gereken ama aynı zamanda yargı kararlarının kapsamını parlamentonun üzerine çıkmaması için sınırlandıran bir Anayasa; birçok ülkede yaşanan değişim süreçlerinde merkezi konumda olan ve olmaya devam eden bir konu. Demokratik kurumsal mimariye ilişkin olarak, katılımcı demokrasiyi temsili ve bölgesel demokrasi ile tercihen federal olanı bir araya getirmeyi düşünür.
Bununla birlikte, Miliband yukarıdakilerin hepsinin temel bir önermesini unutmaz: sosyalist bir demokrasi olasılığının koşulu, “tamamen ekonominin büyüyen bir sosyalleşmesine”, yani “toplumların kapitalistlerini karakterize eden eşitsizliğin şiddetli azalmasına bağlıdır”. (Miliband, 1994: 124-125). Ekolojik kriz kadar ataerkillikten ve ırkçılıktan kaynaklanan sınıf eşitsizlikleri ile bütünleşen eşitsizlikler, önceki çalışmalarda zaten eleştirel olarak analiz edilmişti.
Ernest Mandel, Poulantzas ve Miliband ve aynı zamanda Norberto Bobbio gibi diğer düşünürlerle yaptığı tartışmalarda, ilk olarak 1992’de yayınlanan son büyük eseri Güç ve Para’da meyve verecek ilginç bir evrim görebiliriz.
Dolayısıyla, Avrokomünizmi eleştiren makalelerinde, Devletin karakterizasyonu ve sosyalizme ulaşmak için geliştireceği strateji konusunda sürdürdüğü farklılıklar açıkça görülüyorsa, bu, onun, sosyalizme ulaşmak için geliştireceği stratejiyi reddettiği anlamına gelmez. Sosyalist demokrasi, temsili demokrasi ile doğrudan demokrasinin bir kombinasyonu olabilir:
Sosyalist demokrasi çerçevesinde bir işçi konseyleri kongresinin yanı sıra genel oyla seçilmiş bir meclise ihtiyaç olup olmadığı konusunda, kapitalistlerin ekonomik iktidarı yıkıldıktan sonra iktidar sorununu birbirimize kızmadan tartışabiliriz. Bu sadece taktik bir sorudur, bir ilke değil (1977: 295).
Güç ve Para’nın son bölümde düşüncelerinde yeni adımlar atıyor ve sosyalizmi “özyönetim, bolluk ve bürokrasinin ortadan kalkması” formatına sokuyor. Bu amaçla, siyasi ön koşullara duyulan ihtiyacı savunur: çoğulcu ve kapsamlı, çok partili ve siyasi özgürlüklere saygılı siyasi bir demokrasinin geliştirilmesi. Temsili, demokrasinin doğrudan söylemle tamamlanma ihtiyacı veya referandumun geniş çaplı kullanımı. Parlamenter tipte bir organın haklarının, diğerlerinin milliyetler, kadınlar ve yabancıların haklarıyla sınırlandığı bir sisteme doğru ilerlemek”. (Mandel, 1994: 285-288). Bu siyasi önkoşulların yanı sıra Mandel, bunları gerçekleştirmek için sosyal koşulların olması gerektiğini savunur. Esas olarak “günlük (ya da haftalık) iş gününde ciddi bir azalma”, çünkü “insanlar halk tarafından yönetilmedikçe öz-yönetim yönünde gerçek niteliksel ilerleme kaydedilemez. Kadınların evdeki faaliyetleri ikinci çalışma günü sayılmadan, işyeri veya mahallesinin işlerini idare etmek için gerekli zamana sahip olamazlar (…)” (Mandel, 1994: 288-289). Bilgiye en geniş erişim için ve asgari genel kültür ve mesleki beceri düzeyini yükseltmeye muktedir amaçlayan bir eğitim politikasının eşlik etmesi gerekir.
Hem politik hem de sosyal koşullar, Mandel’e göre, “talep doygunluğu” olarak anlaşılan, ancak “tehlikeleri hesaba katan” doğru bir “bolluk” tanımına dayanması gereken ekonomik koşullarla el ele gitmelidir. Bütün bu koşullara, “artı toplumsal ürünün büyük bir bölümünün hem sosyal adalet hem de ekonomik verimlilik nedenleriyle gerekçelendirilen toplumsallaştırılması (sosyal temellük)” eşlik etmelidir (Mandel, 1994: 308).
“Bolluk” veya bir kadın meclisinin yaratılması gibi tartışmalı kavramların ve önerilerin kullanılmasının ötesinde, Mandel’in bu katkılarında, radikal olarak karma türden karmaşık bir katılımcı demokrasi fikrini bulabiliriz.
Benzer bir yönelimde, farklı öz-örgütlenme biçimleri, yarı-doğrudan demokrasi ve temsili ya da temsili demokrasi arasındaki eklemlenmeyi içeren önerileri formüle etmek için geçmiş tartışmalardan kritik dengeler çıkaran Antoine Artous’un katkılarını hatırlamak önemlidir.
Özetle, bu düşünürler arasındaki stratejik farklılıklara rağmen, onların hemfikir oldukları, Sadece iş yerlerine dayalı bir konsey modeli üstüne inşa edilen bir toplum değil, kurulacak yeni toplumun tüm alanlarında çoğulluğu yansıtabilen karma bir demokrasiye bağlılıklarıdır. Ayrıca, siyasi özgürlükler ve temel haklar için sağlam bir talep ve herhangi bir otoriter eğilime karşı yasal garantilerin getirilmesi.
Aynı zamanda, batı alanının ötesinde ve her şeyden önce 1990’lardan başlayarak, bugün hala yaşayan Chiapas ve Kürt konfederalizmi gibi yeni özyönetim deneyimleri ortaya çıkıyor. Her ikisi de kendi topluluk gelenekleriyle olan bağlarıyla birlikte, Paris Komünü’ne ilintilidir. Bunlar, sömürgecilik karşıtı, çok uluslu, demoliberal paradigmayı aşmaya çalışan radikal olan ulusal-devletçi ve demokratik uygulamalardır. Kerala Eyaletindeki Yerel ve Merkezi Olmayan Katılımcı Demokrasi (Pinto ve Rodríguez-Villasante, 2011) gibi diğer vakalara veya belediye ölçeğiyle sınırlı ve neoliberal bağlam tarafından daha fazla kısıtlanan diğer örneklere de atıfta bulunabiliriz. Referans olarak alınan, Porto Alegre’deki (Brezilya) Katılımcı Bütçeler, küreselleşme karşıtı hareket ve Dünya Sosyal Forumları çerçevesinde çok popüler hale geldi.
Aynı şekilde, bazı Latin Amerika ülkelerinde 2000’den 2005’e Bolivya’daki “isyan döngüsü” gibi hakların tanınması ve hakların tanınmasında katılımcı ve yenilikçi kurucu meclis süreçlerin açılması için koşulları yaratan popüler seferberlik dalgalarından bahsetmek gerekir. Görüldüğü gibi, neoliberalizme alternatif demokrasi ve toplum projeleri etrafında tartışma konularının ve önerilerin nasıl zenginleştirildiğini göstermeğe çalıştık.
BİTTİ
– Vientosur, 26 Mart 2022
