Related Articles
I
Pandemi sürecinde Küba aşırı dövize ihtiyaç duydu. Turizmin durma noktasına gelmesi, uluslararası ekonomik kriz ve ABD hükümetinin getirdiği kısıtlayıcı önlemler ülkeye döviz girişini önemli ölçüde etkiledi. Yabancı sermaye ve döviz ihtiyacı, sorunlardan sadece bir tanesiydi. İthalat-ihracattaki tıkanmalar, ekonomik büyümenin önündeki engeller, tarım ürünlerinin kıtlığı, fiyatlar, mülkiyet ilişkileri çözüm bekleyen diğer sorunlardan bazıları.
Kapitalizmin az geliştiği ve ekonomide demokratik yönetim geleneklerinin olmadığı Küba’da toplumsal mülkiyet yerine devlet mülkiyetinin ekonominin tüm sektörlerine uygulanması ve devlet eliyle merkezi planlamanın devriye sokulması belirtilen sorunlara yol açtı. Zamanında çözülemeyen ekonomik problemler üretim güçlerinin gelişimini yavaşlattı ve sosyalizme doğru ilerleyişin önünde bir Çin seddi oluşturdu.
Ayrıca, bazı Kübalı ekonomistlerinin de vurguladıkları gibi geçiş sürecinde küçük ve orta boyuttaki özel işletmelerin varlığının kabul edilmemesi ekonomik krizin oluşmasında önemli bir rol oynadı. Eğer Küba küçük ve orta ölçekli işletmelere izin verebilseydi ve buna bağlı olan pazar ekonomisinin önündeki engeller kaldırılabilseydi sosyalizmin ihtiyacı olan üretim güçlerinin ve teknolojinin gelişmenin önündeki engellerden biri kaldırılmış olurdu.
Devrimle kapitalizmin organik yapısını kırıp dağıtan Küba’da komünistler eliyle sosyalizm yararına olabilecek bazı kapitalist enstrümanların kullanmasının zarardan çok yararı olacağı öngörülebilirdi. Sosyalizm kuruculuğuna odaklanmış komünistlerin kontrolündeki yerel kapitalistler kapitalizmi geri getiremez.
Kapitalizme dönüş korkusu hala devam ediyor. Devrimci kazanımlardan uzaklaşma endişesi Kübalı komünistlerin tarımda ve sanayide hatalı kararlar almalarını getirdi. Ekonomik gerçeklerden uzak uygulamalar sonucu geçiş süreci kesintiye uğradı. Halkın tepkisini toplayan ve çözümü zor ama imkansız olmayan sorunların başında güncelliğini koruyan döviz kurları gelir.
DÖVİZ KURU
Kübalı yetkililer döviz sorununa çözüm getirmek amacıyla 2019’da bazı düzenlemeler getirdiler. 1 doları 24 pezo olarak belirlediler. Ancak karaborsada dolar 40-60 pezo arasında değer buldu. Resmi döviz kurunda ulusal paranın bu şekilde aşırı yüksek tutulması bir yandan ülke ihracatını ve turizmi pahalılaştırırken diğer yandan ucuz ithalata yol açacağı düşünülerek böylesi bir para politikasının belirlendiği açıklandı.
İthalata odaklanan kur ayarlamalarının kendi içinde sorunlar taşıması bir yana, bu sadece dolaşımla ilgili sınırlı bir düzenleme. Tıkanan üretimin önünü açmayı değil, ticaretin ve dolaşımın sorunlarını çözmeye yönelik bir politikadır. Küba ithalatının %65’i tüketim maddelerine ayrılır. Kur düzenlemeleri bu parasal yükü azaltmayı hedefleyebilir. Ancak bu kalıcı bir çözüm olamaz. Esas olan üretimi arttırarak ithalata bağımlılığı azaltmaktır. Yani kur düzenlemelerine paralel olarak üretim güçlerinin harekete geçirilip üretimin canlandırılması gerekirdi.
ÜRETİMİN CANLANDIRILMASI
Kübalı liderler üretici güçlerin sorunlarını kamuoyundan gizlemezler, sıkça paylaşırlar. Ancak ekonomik düğümler o kadar karmaşık ki çözümlerinde ciddi başarısızlıklar sergileniyor. Üretici güçleri etkin bir şekilde serbest bırakmak için gerekli önlemler alınmadığından ekonomik düğümlerin çözülmesine yol açabilecek üretken faaliyetler geliştirilemiyor. Bunun için teorik paradigmanın değişmesi gerekir. Elbette hiç kimse insanları sömüren büyük tekeller kurmayı ya da benzeri önlemleri öneremez. Önerilen şey, üretici güçlerin tüm kapasiteleriyle faaliyete geçirilmesi, istihdamın artırılması ve en önemlisi, halkın refah düzeyinin yükselmesidir. Yaşam için zorunlu temel ihtiyaçlar karşılanmadan sosyalizmden söz edilemez.
Temel ihtiyaçları karşılayan mal ve hizmet üretimi artarsa kıtlık azalır, fiyat artışları durdurulabilir. Ancak enflasyon korkusuyla fiyatlara sınırlama getirmek mal ve hizmet üreticisini veya tedarikçisini girişimcilikten uzaklaştırır ve devrimin kitlesel tabanını zayıflatır.
Kübalı akademisyenler ekonominin ihtiyaç duyduğu reformların siyasi ve sosyal alanları da kapsayacak genişlikte olmasının gerekliliğine vurgu yapıyorlar. Küba ekonomisinin yaşamakta olduğu krizden çıkabilmesi için kapsamlı reformlar kararlılıkla uygulamalı. Üzerinde durulması gereken köklü reformlar karşısında çekingen tavır sürdürülürse hem ekonomik hem de siyasi açıdan tüm olumsuz sonuçlarıyla birlikte ülke büyük bir çıkmaza girebilir; yok oluşa sürüklenebilir.
Kübalı yöneticiler, o çıkışı olmayan yola girmeden, gerçekçi politikalarla ekonominin sermaye ihtiyacını karşılayacak projeler üreteceklerdir.
SERMAYE İHTİYACI
Unutmamak gerekir ki, Küba ekonomisi yeterince iç tasarruf sağlayamıyor. Bu nedenle tasarrufların ithal edilmesi gerekir. Tasarruf ithal etmenin en iyi yolu kredi almak değil, yatırımı teşvik etmek ve yatırımı teşvik etmek için de iyi bir iş ortamı yaratmaktır. Sadece özel yerel yatırımcıya değil, ülkeyi inşa etmek isteyenlere de bir dizi güvence verilmeli.
Sermaye ihtiyacını Küba kripto paralarla (Bitcoin) karşılamaya yönelmesi doğru bir yol olacağını sanmıyorum; uluslararası bazı çevrelere buna zorluyor. Kripto para birimleri ciddi riskler taşıyor. Kripto para savunucuları, herhangi bir merkez bankasına veya devlete bağlı olmadığı için dünyanın en demokratik para birimi olduklarını iddia edebilirler. İşte tam da bu yüzden çok tehlikeliler. Yani üretimle desteklenmeyen parayla para üreten küresel sermaye tehlikelidir. Bitcoin’in hareketi ile özellikle spekülatif bir sarmal oluşturuldu. Bitcoin fiyatı bugünkü seviyelere spekülatif faaliyetler sonucu geldi. Spekülatif balonlar bir ekonominin başına gelebilecek en büyük felakettir. Bu nedenle bitcoin döviz elde etmenin bir alternatifi olmamalı. Döviz edinmenin en etkin yolu mal ve hizmet ihraç etmektir. Dolar elde etmede zorluklarla karşılaşılıyorsa Euro, İngiliz sterlini, İsviçre frangı ve hatta yuan alınabilir. Küba tarım ürünleri üretir ve ihraç edebilirse ekonomisini verimli bir şekilde dünyaya dahil etme olasılığını yaratabilir.
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ
Halk iktidarı emekçilerin gıda ihtiyacını karşılayamamasının bir gerekçesi olamaz. Halkın temel gıda maddelerinin üretimi sağlanmalıdır. Küba, bir dizi tarımsal üretimi destekleyecek ve nüfusun beslenmesini garanti edecek verimli doğal toprağa, elverişli iklime ve diğer koşullara sahip. Sorun, tarımsal sistemin yapısının gözden geçirilmesidir.
Küba tarımında acil ve kapsamlı reformlar yapması gerekiyor. Temel gıda maddeleri üreten tarım sektöründe yapısal bir reform yapılmasında geç kalındığı uzayan kuyruklardan ve halkın tepkilerinden anlaşılıyor. Tarıma piyasa normlarının getirilmesinden korkulmamalıdır. Sermaye birikimi için gerekli ihtiyaçların, Karl Marx’ın Kapital’de açıkladığı gibi, mantıksal olarak kabul edilmesi kaçınılmaz. Gerekli sermaye birikimi, tarımsal ürünlerin ticarileşmesi sürecinde oluşturulabilir.
Pazar üretimi ve sermayenin devreye girmesi aracı-tefecilerin ortaya çıkmasını ve fiyatların artmasını tetikleyebilir. Hayat pahalılığının artması kaçınılmaz hale gelebilir. Pahalılığın artmasına karşı yoksulları koruyacak önlemler alınması gerekir. Alınacak tedbirlerin iyi sonuç vermesi doğru fiyat politikalarının saptanmasına bağlıdır.
II
FİYATLARIN BELİRLENMESİ
Kaynakça
-Branko Marcetic, Regime Change Advocates Don’t Care About Cubans (rejim değişikliğini isteyenler Kübalıları düşünmüyor), 16.07.21
-Comunist.blog- Analiz Manifestaciones en Cuba y los diversos riesgos de una restauración capitalista, (gösterilerin analizi ve kapitalist restorayonun tehlikeleri), 28.07. 2021
– Frei Betto, Portside, Cuba: Hell, Purgatory and Paradise (Cehennem, Araf ve Cennet). 16.07.2021
– Luis Perales, Cuba, Küba, akıl ve duygu arasında | 26.07.2021 | Küba, Rebelión
– Mauricio de Miranda, El Toque, el nudo de las fuerzas productivas en cuba (küba’da üretken güçlerin düğümü), 29.02. 2021
– D. L. Raby, Originality and Relevance of the Cuban Revolution (Küba Devriminin Özgünlüğü ve Geçerliliği), 02.28.2018
-Yiğit Güney, “Küba’da yeni “özel dönem”: Ekonomideki düzenleme ne anlama geliyor? Sol Partal, , 15.11.2020
