Related Articles
İkinci İlerici Dalga
Değişimin sınırları
İlerici dalga bölgeye geri döndü, ancak dönüştürücü iradesi sayısız engelle karşılaşıyor. İlerici liderler geniş ve karmaşık koalisyonlar halinde, kongrelerde ya da halkın güçlü direnişlerinde dayanacakları çoğunluk olmaksızın, parçalanma ve asimetrik kutuplaşma koşullarında hükümetler kuruyor. Yeni sağın ilerleyişi karşısında kararsız kalıyor. Ve ilerici liderler söylemlerini çevreyi koruyan önerilerle yenilemiş olmalarına rağmen, açık vermiş bütçe ve hesapsız kullanılan hazine tahvilleriyle karşı karşıya kalıyorlar. Görünür üretken bir ekonomiye yönelmek yerine ilk dalgada olduğu gibi maden çıkarmaya yeniden dönüyorlar, ekstraktivist cazibe yeniden ortaya çıkıyor. Bu arada bölgesel entegrasyon bir miktar ivme kazanmış gibi görünse de uluslararası durum fırsattan çok tehditler sunuyor.
Analistler politik ortamı daha ayrıntılı algılayabilmek amacıyla şu sorulara yanıtlar arıyorlar; Koalisyonlar yoluyla yönetmeğe çalışan bu yeni liderler nasıl performans sergiliyor? Gündemi belirlemek için hangi kapasiteye sahipler? Bu bir parçalanma ve gücün seyreltilmesi senaryosu mu? Bu hükümetler yeni bir sağın engeliyle mi karşı karşıya kalıyorlar?
Yeşil gündemle ekstraktivist cazibe arasında
Bölgedeki yeni ilerici değişim sürecinde, Latin Amerikalı liderler programlarını iklim değişikliği veya enerji dönüşümü gibi çevre sorunlarına ayırıyor. Buda gösteriyor ki ABD’de “yeşil anlaşmalar” uygulanmadan gündemlerini yeniliyorlar. Kendi programlarını kendileri belirliyorlar. Çevre krizi hakkındaki uyarılar ve bunun topluluklar ve bölgeler üzerindeki etkilerine ilişkin şikayetler hükümetler üzerinde baskı oluşturmakta ve üretim ve ihracat modellerini sorgulamayı kaçınılmaz kılmaktadır. Ayrıca hazinelerdeki açıklar, Ukrayna savaşı ve küresel ısınmanın olumsuz etkileri gibi dış çalkantılar nedeniyle ekonominin önceliklendirilmesi tam olarak sorgulanmıyor, tam tersine yeni ticari ittifaklarla daha da vurgulanıyor.
İlerici hükümetler, iddialı iklim gündemlerini hammaddelere ve yenilenemeyen enerjilere bağımlı kalkınma modelleriyle uzlaştırabilecek mi? Doğal kaynakların millileştirilmesi yeterli midir? Yeni enerji kaynaklarına geçişler hakkında ne düşünüyorlar?
Meydanlarla hükümetler arasında biryerde
Bölgenin yeni ilerici liderleri, ilk dalgadaki gibi toplumsal hareketlerden büyük destek almadan hükümete geldi. Ancak, liberal politikalara karşı kitlesel çıkışlar ve sokaklarda artan hoşnutsuzluk vardı. Seçmen kurulan ilerici hükümetlere, toplumsal taleplerin bir kısmını kamu politikasına çevirmek ve sokaklardaki çığlıkları saraylara getirmek için yetki verdi. Protestolar büyük ölçüde iktidardaki partinin reddinin bir ifadesiydi ve ilerici hareket tarafından tamamen yönlendirilemedi. Bazı durumlarda göstericiler yeni hükümetlere bir destek sağladıysa da bu destekler seçimleri kazanmak için zar zor yeterliydi ve kısa zamanda mutlaka sönümlenecekti.
Kurulan hükümetler halk mobilizasyon süreçlerinin kurumsal ifadeleri midir? İlerici önderler taban ve protesto hareketleriyle nasıl bağlantı kuruyor? Meydanın çoğu zaman dağınık veya çelişkili olan taleplerinin hükümet politikalarına çevrilmesi mümkün mü? Sokak yeni sağa terk edildi mi?
Ekonomi ve hoşnutsuzluk
Bölge siyasi açıdan zikzak bir yörünge yaşadıktan sonra ilericiler bazı ülkelerde iktidara geri döndü, bazılarında ilk kez iktidara geldi. Her ne kadar yeni liderlerin bir kısmı 21. yüzyılın başındaki hükümetlere atıfta bulunsa da mevcut bağlam çok farklı. İlericilik artık bir zorlukla karşı karşıya: sıkıntılı bir dönemde yönetmek. Reformist canlanma şimdi kırılgan ekonomik göstergelerle başa çıkmak zorunda ve yapısal kriz faktörleri COVID-19 salgını, Ukrayna’daki savaş ve olumsuz iklim olaylarının neden olduğu kısa vadeli dengesizliklerle birleşti. Çin ile ABD arasında büyüyen anlaşmazlık, bölge liderlerinin ekonomik kararlarını da giderek daha fazla etkiliyor.
İlerici hükümetler dönüşüm yapmak için hangi ekonomik araçlara sahiptir? Bölgedeki eşitsizlikleri telafi etmek için hangi önlemleri teşvik edecek? Hangi uluslararası bağlamda yönetmeği planlıyor?
Entegrasyon veya hizalanma
Latin Amerika’nın ilerici hükümetleri, Latin Amerika birliğinin entegrasyon programlarına veya fikirlerine sahip görünmüyor ve konuyu gündeme getirme çabaları net değil. Yüzyılın başındakinden farklı olarak Latin Amerika hükümetleri iç sorunları kapalı kapılar ardında çözme konusunda şanslarını deniyorlar. Ancak Luiz Inácio Lula da Silva’nın Brezilya’daki üçüncü kez başkanlığa gelmesiyle bölgesel entegrasyon hipotezleri daha güçlü bir şekilde yeniden ortaya çıktı. Bu arada, Amerikalılar arası sistem eski atalet ve rekabet içindeyken ilericiler onun yerini almak istediklerinin işaretlerini gösteriyor. Bölge ayrıca, nispeten gerileyen bir güç olan ABD ile yükselen bir güç olan Çin arasındaki rekabetin damgasını vurduğu yeni bir çağın iniş çıkışlarına tanık oluyor.
Bu senaryoda, yeni ilerici liderler bölge için nasıl bir entegrasyon öneriyor? Amerikalılar arası sisteme nasıl bir rol atfediyorlar? Bu liderler ABD veya Çin ile saf mı tutacaklar yoksa göreceli özerkliği kazanabilecekler mi?
XXX
-Not; başlıklar, sorular ve makalelerin kısa özeti, Eylül 2023 tarihinde yayınlanan Nueva Sociedad (Yeni Toplum) dergisinin son sayısından alındı. Arjantin’de yayınlanan dergi, sekiz Latin Amerika ülkesinde başkan seçilen İlerici liderlerin uyguladığı politikalara ve karşılaştığı sorunlara geniş yer veriyor.