Related Articles
Georg Lukacs 1924
3. Proletaryanın Öncü Partisi
Proletaryanın tarihsel görevinin hem kendisini diğer sınıflarla her türlü ideolojik ilişkiden kurtarmak hem de eşsiz sınıf konumu ve bunun sonucu olarak sınıf çıkarlarının bağımsızlığı temelinde kendi sınıf bilincini tesis etmek olduğunu gördük. Ancak bu şekilde burjuva toplumunun tüm ezilen ve sömürülen unsurlarına, ekonomik ve siyasi ezenlerine karşı ortak mücadelede önderlik edebilecektir. Proletaryanın öncü rolünün nesnel temeli, onun kapitalist üretim süreci içindeki konumudur. Bununla birlikte, proletaryanın ideolojik olarak kendi sınıfına uygun devrimci mesleğe yavaş yavaş evrilebileceği gibi, doğru bir proleter sınıf bilincinin – proletaryanın öncü rolüne uygun – sürtüşmeler ve aksilikler olmaksızın kendi kendine yavaş yavaş gelişebileceği sonucuna varmak, Marksizmin mekanik bir uygulaması ve dolayısıyla tamamen tarih dışı bir yanılsama olacaktır. Kapitalizmin ekonomik olarak sosyalizme evrilmesinin imkansızlığı Bernstein tartışmalarıyla açıkça kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, bunun ideolojik karşılığı pek çok dürüst Avrupalı devrimcinin zihninde çelişkisiz bir şekilde yaşamaya devam etti ve dahası, bir sorun ya da tehlike olarak bile kabul edilmedi. Bu, aralarındaki en iyilerin onun varlığını ve önemini tamamen görmezden geldiği, proletaryanın nihai zaferine giden yolun uzun olduğunu ve birçok yenilgiden geçtiğini ve bu yolda sadece maddi gerilemelerin değil ideolojik gerilemelerin de kaçınılmaz olduğunu anlamadıkları anlamına gelmez. Rosa Luxemburg’un sözlerini alıntılarsak, toplumsal önkoşulları nedeniyle artık ‘çok erken’ gerçekleşemeyecek olan proleter devrimin, iktidarın (ideolojik iktidarın) sürdürülmesi söz konusu olduğunda zorunlu olarak ‘çok erken’ gerçekleşmesi gerektiğini biliyorlardı. Ancak, proletaryanın kurtuluş yolunun bu tarihsel perspektifine rağmen, teorik olarak sağlam parti ajitasyonu ve propagandasıyla desteklenen kitlelerin kendiliğinden devrimci öz-eğitiminin (kitle eylemi ve diğer deneyimler yoluyla) gerekli gelişmeyi sağlamak için yeterli olduğu hala kabul ediliyorsa, o zaman proletaryanın devrimci mesleğine ideolojik evrimi fikrinin gerçekten aşıldığı söylenemez.
Lenin bu sorunu teorik köklerinden ve dolayısıyla belirleyici, pratik noktasından, yani örgütlenme noktasından ele alan ilk ve uzun süre tek önemli lider ve teorisyendi.
1903’teki Brüksel/Londra Kongresi’nde parti tüzüğünün ilk maddesi üzerine çıkan tartışma artık herkes tarafından biliniyor. Tartışma, Menşeviklerin istediği gibi, sadece partiyi destekleyerek ve kontrolü altında çalışarak partiye üye olunup olunamayacağı ya da üyelerin yasadışı faaliyetlerde yer almalarının, kendilerini parti çalışmasına gönülden adamalarının ve en katı parti disiplinine boyun eğmelerinin gerekli olup olmadığı noktasında düğümleniyordu. Diğer örgütlenme sorunları -örneğin merkezileşme- bu ikinci Leninist bakış açısının yalnızca gerekli teknik sonuçlarıdır.
Bu anlaşmazlık aynı zamanda devrimin olasılığı, muhtemel seyri ve karakterine ilişkin iki farklı temel tutum arasındaki çatışmayla bağlantılı olarak da anlaşılabilir, ancak o sırada tüm bu bağlantıları yalnızca Lenin görmüştü.
Bolşevik parti örgütü kavramı, bir bütün olarak sınıfın az ya da çok kaotik kitlesinden, her türlü fedakarlığı yapmaya hazır bir grup tek fikirli devrimcinin seçilmesini içeriyordu. Ancak o zaman bu ‘profesyonel devrimcilerin’ kendilerini gerçek sınıf ortamlarından koparması ve böylece kendilerini ayırarak bir tarikata dönüşmesi tehlikesi yok mudur? Bu parti kavramı, ‘zeki’ Revizyonistlerin Marx’ta bile keşfettiklerini iddia ettikleri Blanquizm’in pratik bir sonucu değil midir? Burası, bu eleştirinin Blanqui’nin kendisiyle ilgili olarak bile hedefini ne kadar ıskaladığını incelemenin yeri değil. Lenin’in parti örgütü kavramının özünü ıskalamaktadır, çünkü Lenin’in dediği gibi, profesyonel devrimciler grubunun bir an için ne devrimi ‘yapma’ ne de -kendi bağımsız, cesur eylemleriyle- hareketsiz kitleleri devrimci bir oldubitti ile karşı karşıya getirmek gibi bir görevi vardır. Lenin’in parti örgütü kavramı devrim olgusunu -gerçekliğini- varsayar. Menşeviklerin tarihsel öngörüleri doğru çıksaydı, nispeten sakin bir refah dönemi ve demokrasinin yavaş yavaş yayıldığı, en azından geri kalmış ülkelerde ‘halkın’ feodal kalıntılarının ‘ilerici’ sınıflar tarafından bir kenara itildiği bir dönem yaşansaydı, profesyonel devrimciler zorunlu olarak sekterlik içinde sıkışıp kalacak ya da sadece propaganda kulüpleri haline geleceklerdi. Parti, proletaryanın en bilinçli unsurlarının sıkı bir şekilde merkezileşmiş örgütü olarak – ve ancak bu şekilde – devrimci bir dönemde sınıf mücadelesinin bir aracı olarak düşünülür. “Siyasi sorunlar örgüt sorunlarından mekanik olarak ayrılamaz” diyordu Lenin, “ve Bolşevik parti örgütünü proleter devrim döneminde yaşayıp yaşamadığımızdan bağımsız olarak kabul eden ya da reddeden herkes onu tamamen yanlış anlamıştır.
Ancak taban tabana zıt bir bakış açısından, böyle bir örgütü gereksiz kılan şeyin tam da devrimin gerçekliği olduğu itirazı gelebilir. Devrimci hareket durma noktasındayken profesyonel devrimcileri örgütlemek ve bir araya getirmek faydalı olabilirdi. Ancak devrim yıllarında, eğer kitleler derinden harekete geçerse, eğer haftalar – hatta günler – içinde onlarca yıl öncesine göre daha fazla devrimci deneyim yaşar ve daha olgun hale gelirlerse, eğer sınıfın şimdiye kadar kendilerini doğrudan ilgilendiren konularda bile hareketle birleşmeye direnen kesimleri bile devrimci olursa, o zaman böyle bir parti örgütü gereksiz ve anlamsızdır. Gerekli enerjileri boşa harcar ve eğer etki kazanırsa, kitlelerin kendiliğinden devrimci yaratıcılığını kısıtlar. Bu itiraz açıkça sosyalizme doğru evrimsel bir ideolojik gelişim sorununa geri götürmektedir. Komünist Manifesto, proletaryanın devrimci partisi ile bir bütün olarak sınıf arasındaki ilişkiyi çok açık bir şekilde tanımlar. “Komünistler diğer işçi sınıfı partilerinden sadece şu şekilde ayrılırlar: I. Farklı ülkelerin proleterlerinin ulusal mücadelelerinde, tüm milliyetlerden bağımsız olarak tüm proletaryanın ortak çıkarlarına işaret eder ve ön plana çıkarırlar. 2. İşçi sınıfının burjuvaziye karşı mücadelesinin geçmek zorunda olduğu çeşitli gelişim aşamalarında, her zaman ve her yerde hareketin bütününün çıkarlarını temsil ederler. Dolayısıyla Komünistler, bir yandan, pratikte, her ülkenin işçi sınıfı partilerinin en ileri ve kararlı kesimi, diğerlerini ileriye iten kesimidir; diğer yandan, teorik olarak, proletaryanın büyük kitlesine göre, proleter hareketin yürüyüş çizgisini, koşullarını ve nihai genel sonuçlarını açıkça anlama avantajına sahiptirler. Başka bir deyişle, proleter sınıf bilincinin somutlaşmış halidirler. Örgütlenme sorunu, proletaryanın kendi sınıf bilincini gerçekten kazanacağı ve ona hakim olup tam olarak sahip çıkabileceği yol hakkındaki kavrayışları tarafından belirlenir. Partinin devrimci rolünü kayıtsız şartsız reddetmeyen herkes, bunun ne kapitalizmin ekonomik güçlerinin mekanik evrimi ne de kitlesel kendiliğindenliğin basit organik büyümesi yoluyla kendiliğinden gerçekleşmeyeceğini kabul eder. Lenin’in parti konsepti ile diğerlerininki arasındaki fark, bir yandan proletarya içindeki farklı ekonomik nüansları (işçi aristokrasisinin büyümesi, vb.) daha derin ve kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinde, diğer yandan da daha önce özetlediğimiz yeni tarihsel perspektifte proletaryanın diğer sınıflarla devrimci işbirliği vizyonunda yatmaktadır. Bundan, devrimin hazırlanmasında ve önderliğinde proletaryanın artan önemi ve bundan da partinin işçi sınıfına önderliği çıkar.
Bu açıdan bakıldığında, bir isçi aristokrasisinin ortaya çıkması ve öneminin artması, belirli isçi sınıfı gruplarının doğrudan günlük çıkarları ile bir bütün olarak sınıfın gerçek çıkarları arasında her zaman var olan -göreceli- farklılığın genislemesi ve sonunda taslasması anlamına gelmektedir. Farklılıkları zorla dengeleyerek ve yerellik, loncalar vb. ile bölünmüs olan isçi sınıfını birlestirerek baslayan kapitalist gelisme, simdi yeni bir bölünme biçimi yaratmaktadır. Bu sadece proletaryanın artık burjuvaziyle birleşik bir düşmanlık içinde karşı karşıya gelmediği anlamına gelmiyor. Aynı zamanda, bu grupların, küçük burjuva yasam standartlarına ulasmaları ve parti ya da sendika bürokrasisinde, bazen de belediye ofislerinde vb. mevkileri isgal etmeleri nedeniyle tüm sınıf üzerinde gerici bir etkiye sahip olma tehlikesi de ortaya çıkmaktadır, onlara -giderek artan burjuva bakış açılarına ve olgun proleter sınıf bilincinden yoksun olmalarına rağmen ya da daha ziyade bu nedenle- proletaryanın geri kalanı üzerinde formel eğitim ve yönetim deneyimi açısından bir üstünlük sağlar; başka bir deyişle, proleter örgütlerdeki etkileri böylece tüm işçilerin sınıf bilincini karartma ve onları burjuvaziyle zımni bir ittifaka yöneltme eğilimindedir.
Teorik netlik, buna uygun ajitasyon ve bilinçli devrimci grupların propagandası bu tehlikeye karşı tek başına yeterli değildir. Çünkü bu çıkar çatışmaları kendilerini işçilerden uzun süre saklı kalacak şekillerde ifade ederler; öyle ki kendi ideolojik sözcüleri bile bazen sınıfın bütününün çıkarlarından vazgeçmiş olduklarının farkında olmazlar. Böylece, bu farklılıklar ‘teorik görüş ayrılıkları’ ve sadece ‘taktik farklılıklar’ adı altında işçilerden kolayca gizlenebilir ve işçilerin zaman zaman büyük kendiliğinden kitle eylemlerinde patlayan devrimci içgüdüsü, aktif sınıf bilincinin bu tür içgüdüsel yüksekliklerini bir bütün olarak sınıfın kalıcı mülkiyeti olarak koruyamaz.
Sadece bu bile proletaryanın tam bilinçli unsurlarının örgütsel bağımsızlığını vazgeçilmez kılmaktadır. Leninist örgütlenme biçiminin, yaklaşan devrimi öngörebilme yeteneğiyle ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olduğunu gösteren de budur. Çünkü ancak bu bağlamda, doğru yoldan her sapma proletarya için kader ve felakettir; ancak bu bağlamda, görünüşte önemsiz olan günlük bir meseleye ilişkin bir karar onun için derin bir öneme sahip olabilir; ancak bu bağlamda, proletaryanın sınıfsal durumuna gerçekten karşılık gelen düşünce ve eylemleri açıkça önünde bulundurması onun için bir ölüm kalım sorunudur. Bununla birlikte, devrimin gerçekliği aynı zamanda toplumun mayalanmasının – eski çerçevenin çöküşünün – proletaryayla sınırlı kalmayıp tüm sınıfları kapsadığı anlamına gelir. Ne de olsa Lenin, devrimci bir durumun gerçek göstergesinin ‘alt sınıfların’ eski yolu istememesi ve ‘üst sınıfların’ eski yolda devam edememesi’ olduğunu söylememiş miydi? “Tam bir ulusal kriz olmadan (hem sömürülenleri hem de sömürenleri etkileyen) devrim imkansızdır. Kriz ne kadar derin olursa, devrim için beklentiler de o kadar iyi olur. Ama aynı zamanda, kriz ne kadar derinse, toplumun ne kadar çok katmanını ilgilendiriyorsa, içinde çaprazlanan içgüdüsel hareketler o kadar çeşitlidir ve tüm sonucun nihai olarak mücadelelerine bağlı olduğu iki sınıf arasındaki güçler ilişkisi o kadar karışık ve değişken olacaktır: burjuvazi ve proletarya. Proletarya bu mücadeleyi kazanmak istiyorsa, burjuva toplumunun parçalanmasına katkıda bulunan her eğilimi teşvik etmeli ve desteklemeli ve ne kadar içgüdüsel ya da karışık olursa olsun her yükselişi bir bütün olarak devrimci sürece dahil etmek için elinden geleni yapmalıdır. Devrimci bir dönemin yaklaştığı, eski toplumun tüm memnuniyetsiz unsurlarının proletaryaya katılmak ya da en azından onunla temas kurmak istemesiyle de müjdelenir. Ancak bu tam da beraberinde gizli tehlikeler getirebilir. Proletarya partisi doğru ve uygun sınıf politikasını güvence altına alacak şekilde örgütlenmezse, devrimci bir durumda her zaman çoğalan bu müttefikler destek yerine kafa karışıklığı getirebilir. Çünkü toplumun diğer ezilen kesimleri (köylüler, küçük burjuvazi ve entelektüeller) doğal olarak proletarya ile aynı amaçlar için çabalamazlar. İşçi sınıfı, ne istediğini ve sınıf çıkarlarının neyi gerektirdiğini bilmesi koşuluyla, hem kendisini hem de bu diğer grupları toplumsal esaretten kurtarabilir. Ancak proleter sınıf bilincinin militan temsilcisi olan parti, sınıfın gitmesi gereken yönden emin değilse, proleter karakteri kurumsal olarak bile korunmuyorsa, o zaman bu diğer gruplar onun içine akacak ve onu yolundan saptıracaktır. Proletarya partisi sınıf örgütlenmesinden emin olsaydı devrime fayda sağlayacak olan ittifakları, o zaman onun için en büyük tehlike haline gelebilir.
Lenin’in parti örgütlenmesi fikri bu nedenle sabit kutuplar içerir: parti üyelerinin proleter sınıf bilinçleri temelinde en katı şekilde seçilmesi ve kapitalist toplumdaki tüm ezilen ve sömürülenlerle tam dayanışma ve onlara destek. Böylece, devrimin kesinlikle proleter terimlerle önderliği ile genel ulusal (ve uluslararası) karakterini diyalektik olarak birleştirdi. Menşevik parti örgütü kavramı bu iki kutbu da zayıflattı, karıştırdı, uzlaşmaya indirgedi ve partinin kendi içinde birleştirdi. Menşevikler kendilerini sömürülen kitlelerin geniş katmanlarına (örneğin köylülere) kapattılar, ancak en farklı çıkar gruplarını partide birleştirdiler, böylece herhangi bir düşünce ve eylem homojenliğini engellediler. Sınıf mücadelesinin kaotik karmaşası sırasında – çünkü tüm devrimci dönemler toplumun bir bütün olarak derin bir kargaşa ve kaos içinde olmasıyla karakterize edilir – burjuvaziye karşı zafer için çok gerekli olan proleter birliğin kurulmasına yardımcı olmak ve diğer tereddütlü ezilen grupları proletaryanın yanında toplamak yerine, bu şekilde örgütlenmiş bir parti farklı çıkar gruplarının karışık bir yumağı haline gelir. Sadece iç uzlaşmalar yoluyla herhangi bir eylemde bulunmayı başarabilir ve o zaman bile ya içindeki daha açık fikirli ya da daha içgüdüsel grupların peşinden gider ya da olaylar onu geçip giderken kaderci bir şekilde izlemek zorunda kalır.
Lenin’in örgütlenme kavramı bu nedenle mekanik kadercilikten çifte kopuş anlamına gelir; hem sınıfsal durumunun mekanik bir ürünü olarak proleter sınıf bilinci kavramından hem de devrimin kendisinin, nesnel devrimci koşulların yeterli ‘olgunluğu’ sağlandığında proletaryayı bir şekilde ‘otomatik olarak’ zafere götürecek olan kaderci patlayıcı ekonomik güçlerin mekanik işleyişinden ibaret olduğu fikrinden. Eğer olaylar proletarya kararlı mücadeleye birleşik ve amaçlarında net bir şekilde girene kadar ertelenmek zorunda olsaydı, asla devrimci bir durum olmazdı. Bir yandan, kendi sınıflarının kurtuluş mücadelesini pasif bir şekilde izleyecek ve hatta diğer tarafa geçecek proleter tabakalar her zaman olacaktır – kapitalizm ne kadar gelişmişse, o kadar fazla olacaktır. Öte yandan, proletaryanın tutumu, kararlılığı ve sınıf bilincinin derecesi, hiçbir şekilde ekonomik durumundan kaderci bir kaçınılmazlıkla gelişmez.
Doğal olarak, hayal edilebilecek en büyük ve en iyi parti bile bir devrim ‘yapamaz’. Ancak proletaryanın verili bir duruma nasıl tepki vereceği büyük ölçüde partinin sınıf amaçlarına verebileceği netlik ve enerjiye bağlıdır. Devrim bir gerçeklik haline geldiğinde, eski sorun olan devrimin ‘yapılıp yapılamayacağı’ sorunu tamamen yeni bir anlam kazanır. Bu değisen anlam, parti ve sınıf arasındaki iliskide bir değisime, parti ve proletarya için örgütsel sorunların bir bütün olarak anlamında bir değiĢime yol açar. Devrimin ‘yapılması’ ile ilgili sorunun eski formülasyonu, tarihsel gereklilik ile ilgili partinin faaliyeti arasında esnek olmayan, diyalektik olmayan bir ayrıma dayanmaktadır. Bu düzeyde, devrimi ‘yapmanın’ onu yoktan var etmek anlamına geldiği yerde, bu tamamen reddedilmelidir. Ancak devrimci bir dönemde partinin faaliyeti temelde farklı bir anlama gelir. Eğer zamanın temel karakteri devrimci ise, her an keskin bir devrimci durum patlak verebilir. Gerçek zaman ve koşullar neredeyse hiçbir zaman tam olarak belirlenemez. Ancak buna yol açan eğilimler ve bu durum başladığında izlenecek doğru hareket tarzının ana hatları daha da belirlenebilirdir. Partinin faaliyeti bu tarihsel anlayışa dayanır. Parti devrimi hazırlamalıdır. Başka bir deyişle, bir yandan eylemleriyle (proletarya ve diğer ezilen gruplar üzerindeki etkisiyle) bu devrimci eğilimlerin olgunlaşmasını hızlandırmaya çalışmalıdır. Diğer yandan, proletaryayı akut devrimci bir durumda zorunlu olarak ortaya çıkan ideolojik, taktiksel, maddi ve örgütsel görevlere hazırlamalıdır.
Bu, parti örgütlenmesinin iç sorunlarını da yeni bir perspektife oturtmaktadır. Hem Kautsky’nin diğerlerinin yanı sıra savunduğu, örgütün devrimci eylemin önkoşulu olduğu yönündeki eski fikir hem de Rosa Luxemburg’un devrimci kitle hareketinin bir ürünü olduğu yönündeki fikri tek taraflı ve diyalektik dışı görünmektedir. Devrimi hazırlamak partinin işlevi olduğu için, parti aynı anda ve eşit derecede hem üretici hem de üründür, devrimci kitle hareketinin hem önkoşulu hem de sonucudur. Çünkü partinin bilinçli faaliyeti, ekonomik sürecin nesnel kaçınılmazlığının açık bir şekilde tanınmasına dayanır; katı örgütsel dışlayıcılığı, kitlelerin içgüdüsel mücadeleleri ve acılarıyla sürekli verimli bir etkileşim içindedir. Rosa Luxemburg bazen bu etkileşim unsurunun farkına varmaya yaklaştı, ancak bu etkileşimdeki bilinçli ve aktif unsuru görmezden geldi. Bu yüzden Leninist parti kavramının can alıcı noktasını -partinin hazırlayıcı rolünü- anlamaktan acizdi ve bu yüzden ondan çıkan tüm örgütsel ilkeleri fena halde yanlış yorumlamak zorunda kaldı. Devrimci durumun kendisi doğal olarak parti faaliyetinin bir ürünü olamaz. Partinin rolü, nesnel ekonomik güçlerin yörüngesini öngörmek ve bu şekilde yaratılan durumda işçi sınıfının uygun eylemlerinin ne olması gerektiğini tahmin etmektir. Bu öngörü doğrultusunda, proleter kitleleri entelektüel, maddi ve örgütsel olarak hem önlerinde ne olduğuna hem de çıkarlarının bununla nasıl ilişkili olduğuna hazırlamak için mümkün olduğunca çok şey yapmalıdır. Bununla birlikte, gerçek olayların kendileri ve daha sonra bunlardan ortaya çıkan durumlar, kapitalist üretimin ekonomik güçlerinin bir sonucudur ve kendi doğal yasalarına göre körlemesine işlerler – o zaman bile mekanik bir kadercilikle değil. Rus tarımsal feodalizminin ekonomik çürümesi örneği bize bu çürüme sürecinin kendi içinde nasıl kapitalist gelismenin kaçınılmaz bir sonucu olabileceğini göstermistir. Ancak sınıfsal açıdan etkileri – bundan doğan yeni sınıfsal hizalanmalar – hiçbir sekilde ne sadece bu gelismeye bağlıdır ne de bu gelismeden soyutlanarak belirlenebilir. Bunlar çevreleri tarafından belirlenir; son tahlilde, parçaları bu gelismeyi olusturan tüm toplumun kaderi tarafından belirlenir. Ancak bu bütünlük içinde, hem kendiliğinden patlayan hem de bilinçli olarak yönlendirilen sınıf eylemleri belirleyici bir rol oynar. Dahası, bir toplum ne kadar rahatsızsa, ‘normal’ yapısı ne kadar tamamen işlevini yitirmişse, sosyo-ekonomik dengesi ne kadar sarsılmışsa – başka bir deyişle, durum ne kadar devrimciyse – bunların rolü o kadar belirleyici olacaktır. Bu, kapitalizm çağında toplumun toplam gelisiminin hiçbir sekilde basit, düz bir çizgi izlemediği anlamına gelir. Daha sık olarak, toplumun bütünü içerisindeki güçlerin birlesiminden doğan durumlar ortaya çıkar ve bu durum doğru bir sekilde tanındığı ve uygun bir sekilde değerlendirildiği takdirde, belirli bir eğilim kendini gerçeklestirebilir. Ancak bu fırsat kaçırılırsa, doğru sonuçlar çıkarılmazsa, belirli bir rotaya oturtulmuş gibi görünen ekonomik güçlerin gelişimi hiçbir şekilde geri dönülmez bir şekilde bu rotada devam etmez, aksine çoğu zaman tam tersine döner. (Bolşevikler 1917’de iktidarı ele geçirip tarım devrimini tamamlamamış olsalardı Rusya’daki durumu bir düşünün. Karşı-devrimci ama devrim öncesi Çarlığa kıyasla modern bir kapitalist rejim altında, tarım sorununun ‘Prusyalı’ bir çözümü tamamen düşünülemez olmazdı).
Yalnızca proletarya partisinin içinde hareket etmek zorunda olduğu tarihsel bağlamın bilgisi, gerileyen kapitalizm döneminin proletaryanın önüne koyduğu muazzam, dünya-tarihsel görevlere – bu görevlerin bilinçli liderlerinin omuzlarına yüklediği muazzam, dünya-tarihsel sorumluluğa – bağlı olan parti örgütü sorununun gerçek bir kavranışını sağlayabilir. Parti, bütünlüğü içinde topluma ilişkin bilgisi temelinde tüm proletaryanın çıkarlarını temsil ettiği (ve bunu yaparken tüm ezilenlerin – insanlığın geleceğinin – çıkarlarına aracılık ettiği) için, bu toplumsal bütünlüğün tam kalbinden doğan görevlerin ifade edildiği tüm çelişkileri kendi içinde birleştirmelidir. Parti üyelerinin sınıf bilincinin berraklığına ve devrim davasına koşulsuz bağlılığa göre en katı şekilde seçilmesinin, kendilerini mücadele eden ve acı çeken kitlelerin yaşamlarıyla tamamen birleştirebilme eşit yetenekleriyle birleştirilmesi gerektiğini daha önce vurgulamıştık. Bu taleplerden birincisini yerine getirmeye yönelik tüm çabalar, iyi devrimcilerden oluşan gruplar söz konusu olduğunda bile sekterlik tarafından felç edilmeye mahkumdur. (Lenin’in Otzovizm’den KAP’a ve ötesine kadar ‘Sol’a karşı yürüttüğü mücadelenin temeli budur). Parti üyelerinden talep edilen taleplerin sertliği, tüm proletaryaya (ve kapitalizm tarafından sömürülen tüm katmanlara) gerçek çıkarlarının nerede yattığını açıkça göstermenin ve onları şimdiye kadar bilinçsiz eylemlerinin, belirsiz ideolojilerinin ve karışık duygularının gerçek temelinin bilincine vardırmanın bir yoludur.
Ancak kitleler yalnızca eylem yoluyla öğrenebilir; çıkarlarının farkına ancak mücadele yoluyla varabilirler – sosyo-ekonomik temeli sürekli değişen ve bu nedenle koşulların ve silahların da sürekli değiştiği bir mücadele. Proletaryanın öncü partisi bu çatışmadaki kaderini ancak mücadele eden kitlelerin her zaman bir adım önünde olur ve onlara yol gösterirse yerine getirebilir. Ama sadece bir adım önde olursa ki her zaman onların mücadelesinin lideri olarak kalabilsin. Bu nedenle teorik netliği ancak genel -sadece teorik- bir düzeyde durmayıp her zaman somut bir durumun somut analizinde doruğa ulaşırsa; başka bir deyişle, teorik doğruluğu her zaman sadece somut durumun anlamını ifade ederse değerlidir. Bu nedenle parti, bir yandan kitlelerin tüm tereddütlerine rağmen, geçici izolasyon riskine rağmen doğru rotada kalmak için yeterli teorik netliğe ve kararlılığa sahip olmalıdır. Öte yandan, ne kadar karışık olursa olsun, kitlelerin her tezahüründen, kendilerinin bilinçsiz kaldığı devrimci olasılıkları ayırabilecek kadar esnek ve onlardan öğrenme yeteneğine sahip olmalıdır.
Kitlelerin yaşamına bu derece uyum sağlamak, en katı parti disiplini olmaksızın mümkün değildir. Eğer parti, yorumunu sürekli değişen duruma derhal uyarlama yeteneğine sahip değilse, geride kalır, önderlik etmek yerine takip eder, kitlelerle temasını kaybeder ve dağılır. Bu nedenle parti örgütü, gerektiğinde uyum sağlama yeteneğini derhal uygulamaya koyabilmek için azami ciddiyet ve titizliğe sahip olmalıdır. Ancak bu aynı zamanda esneklik talebinin parti örgütünün kendisine de sürekli olarak uygulanması gerektiği anlamına gelir. Belirli koşullarda belirli amaçlar için yararlı olan belirli bir örgütlenme biçimi, mücadele koşulları değiştiğinde gerçek bir engel olabilir.
Çünkü tarihin özünde her zaman yeniyi yaratmak vardır ve bu hiçbir yanılmaz teori tarafından öngörülemez. Mücadele yoluyla yeni unsur tanınmalı ve ilk embriyonik görünümünden itibaren bilinçli olarak gün ışığına çıkarılmalıdır. Partinin görevi hiçbir şekilde kitlelere soyut, zekice tasarlanmış taktikler dayatmak değildir. Aksine, sürekli olarak onların mücadelesinden ve bu mücadeleyi yürütmelerinden öğrenmelidir. Ancak öğrenirken aktif kalmalı, bir sonraki devrimci girişimi hazırlamalıdır. Kitlelerin doğru sınıf içgüdülerinden kaynaklanan kendiliğinden keşiflerini devrimci mücadelenin bütünlüğüyle birleştirmeli ve onları bilince çıkarmalıdır. Marx’ın sözleriyle, proletaryanın devrimci deneyimlerinin sürekliliğini korumakla kalmayıp, aynı zamanda bilinçli ve aktif bir şekilde daha da gelişmesine katkıda bulunmak için kendi eylemlerini kitlelere açıklamalıdır. Parti örgütü kendisini hem bu bütünlüğün hem de bunun sonucu olan eylemlerin bir aracı haline getirmelidir. Bunu yapmadığı takdirde, anlamadığı ve dolayısıyla hakim olamadığı gelişmeleri sabote edecektir. Bu nedenle, teorideki tüm dogmatizm ve örgütlenmedeki tüm skleroz parti için felakettir. Çünkü Lenin’in dediği gibi: ‘Yeni tehlikeler ve fedakarlıklar getiren her yeni mücadele biçimi, kaçınılmaz olarak yeni mücadele biçimine hazır olmayan bir örgütü “örgütsüzleştirir”. Partinin görevi, örgütsüzlük tehlikesi akut hale gelmeden önce kendisini dönüştürebilmesi ve bu dönüşümle kitlelerin dönüşümünü ve ilerlemesini teşvik edebilmesi için gerekli yolu açık ve bilinçli bir şekilde – her şeyden önce kendisiyle ilişkili olarak – takip etmektir.
Çünkü taktikler ve organizasyon bölünmez bir bütünün sadece iki yüzüdür. Gerçek sonuçlar ancak her ikisinde de aynı anda elde edilebilir. Bunun gerçekleşmesi için parti, ilkelerine inatla bağlı kalırken aynı zamanda kendisini her yeni günlük gelişmeye açık tutma konusunda tutarlı ve esnek olmalıdır. Ne taktiksel ne de örgütsel olarak hiçbir şey kendi içinde iyi ya da kötü olamaz. Sadece bütünle, proleter devrimin kaderiyle olan ilişkisi bir düşünceyi, bir politika kararını vs. doğru ya da yanlış yapar. Bu nedenle, örneğin 190’lardaki Birinci Rus Devrimi’nden sonra Lenin hem sözde yararsız ve sekter bir yasadışılığı terk etmek isteyenlere hem de yasallık altında kendilerine sunulan olanakları reddederek kendilerini kayıtsız şartsız ona adayanlara karşı amansızca mücadele etti; hem parlamentarizme teslimiyete hem de ilkeli anti-parlamentarizme karşı aynı öfkeli küçümsemeyi gösterdi.
Lenin sadece politik bir ütopyacı olmakla kalmadı; etrafındaki insan malzemesi hakkında da hiçbir zaman yanılsamaya kapılmadı. Muzaffer proleter devrimin ilk kahramanlık döneminde “Biz sosyalizmi, kapitalizm altında yetişmiş, onun tarafından çarpıtılmış ve yozlaştırılmış ama aynı zamanda savaş için çelikleştirilmiş insanlarla inşa etmek istiyoruz” demişti. Lenin’in parti örgütü kavramının profesyonel devrimcilere yüklediği muazzam talepler kendi içlerinde ütopik olmadıkları gibi, doğal olarak sıradan yaşamın yüzeyselliğiyle de fazla bir bağlantıları yoktu. Anlık gerçeklerle ilgilenmiyorlardı; salt ampirizmin ötesine geçiyorlardı. Lenin’in örgüt kavramı kendi içinde diyalektiktir: tarihsel gelismenin hem bir ürünüdür hem de ona bilinçli bir katkıda bulunur, öyle ki kendisi de aynı anda hem kendisinin ürünü hem de üreticisidir. Bir parti örgütünde çalışmayı istemek ve buna muktedir olmak için yüksek derecede sınıf bilinci ve bağlılık gereklidir. Ancak bu şekilde örgütlenerek ve bir parti aracılığıyla çalışarak insanlar gerçek profesyonel devrimciler haline gelebilirler. Devrimci sınıfa katılan bireysel Jakoben, kararlılığı, militanlığı, bilgisi ve coşkusuyla onun eylemlerini şekillendirebilir ve netleştirebilir. Ancak sınıfın toplumsal varlığı ve bundan kaynaklanan sınıf bilinci her zaman onun eylemlerinin içeriğini ve yörüngesini belirlemelidir; bu eylemler onun tarafından sınıf adına üstlenilmez, bizzat sınıf faaliyetinin doruk noktasıdır.
Proleter devrime önderlik etmesi için çağrılan parti, önderlik rolüne hazır olarak doğmaz: o da değildir, ama olmaktadır. Ve parti ile sınıf arasındaki verimli etkilesim süreci, parti ile üyeleri arasındaki iliskide -farklı da olsa- kendini tekrarlar. Çünkü Marx’ın Feuerbach üzerine tezlerinde söylediği gibi: ‘Koşulların değişmesi ve eğitimle ilgili materyalist doktrin, koşulların insanlar tarafından değiştirildiğini ve eğitimcinin kendisinin de eğitilmesi gerektiğini unutur. Leninist parti kavramı, Marksizmin mekanik ve kaderci vulgarizasyonundan en radikal kopuşu temsil eder. Tam tersine, hem gerçek özünün hem de en derin niyetinin pratik olarak gerçekleştirilmesidir: ‘Filozoflar dünyayı yalnızca farklı şekillerde yorumlamışlardır; oysa asıl mesele onu değiştirmektir.
